Badda waa il dhaqaale oo aad muhiim u ah, laakiin shaqooyinka la xiriira badda waxaa inta badan loo arkaa inay ku egyhiin kalluumaysi iyo shaqada dekedaha oo keliya, taasoo ah aragti aad u kooban. Baddu waxay leedahay shaqooyin tiro badan oo kala duwan oo xirfado iyo jagooyin heerar kala duwan leh — laga bilaabo injineernimada, ganacsiga, amniga, ilaa sahaminta tamarta dabiiciga ah. Qoraalkan wuxuu iftiiminayaa qaar kamid ah shaqooyinka kala duwan ee la xiriira badda, isagoo muujinaya in dad badan ay ka heli karaan fursado shaqo oo ay xiiseeyaan oo noloshooda wax weyn ka beddeli kara.
1. Kaluumeysato (Fisherman)
Kalluumeysaduhu waa qofka ugaarsada kalluunka iyo noolaha kale ee badda. Waxay isticmaalaan doonyo, maraakiib, shabaqyo, ul kalluumaysi, iyo farsamooyin kala duwan si ay uga helaan badda kheyraadka dabiiciga ah. Waa shaqo adag balse muhiim ah oo qeyb ka ah quudinta bulshada iyo dhaqaalaha dalka.
2. Cilmi-baaraha Badda (Marine Biologist)
Cilmi baaraha baddu waa khabiir cilmi ahaan u barta noolaha badda sida kalluunka, dhirta badda ku jirta (sida algae), iyo noocyada kale ee noolaha. Waxa uu daraaseeyaa deegaanka badda, saameynta aadanaha, iyo sida loogu dhaqmi karo si waara. Shaqadani waxaa fuliya jaamacado, hay’ado cilmi baaris, ama la-hawlgalayaal ka shaqeeya ilaalinta deegaanka.
4. Khabiirka Cimilada Badda (Oceanographer)
Oceanographer-ku waa qof daraaseeya waxyaabaha ka dhacaya badda sida hirarka, kulaylka biyaha, socodka mowjadaha, iyo falgalka kiimikooyinka badda. Waa shaqo cilmiyeed oo lagama maarmaan u ah fahamka isbedelka cimilada iyo saameynta ay badda ku leedahay deegaanka guud.
5. Doon-wade (Nakhude)
Nakhude waa qofka madax ka ah ama wado doomaha ama maraakiibta. Waa mas’uulka ugu weyn ee badbaadada rakaabka iyo alaabta, isla markaana go’aamiya jihada iyo habsocodka safarka. Naakhudaha maraakiibta waaweyn waxay u baahan yihiin tababar sare iyo oggolaansho rasmi ah oo shati ahaan loo siiyo.
6. Shaqaale Markab (Crew Member)
Kuwani waa shaqaalaha markabka ka shaqeeya kuwaas oo kala duwan sida cunto kariyayaal, matoor-yaqaanno, nadiifiye, badbaadiye, iyo kuwa korjoogtada ah. Mid kasta wuxuu leeyahay shaqo gaar ah si markabku si habsami leh ugu shaqeeyo.
7. Ilaaliyaha Xeebta (Coast Guard)
Ilaaliyaha xeebta waa askari ama shaqaale baddan ka shaqeeya sugida amniga badda, badbaadinta dadka halista ku jira, iyo la dagaallanka kalluumaysiga sharci darrada ah. Waxa kale oo ay fuliyaan hawlgallo gurmad degdeg ah marka ay dhacaan musiibooyinka badda.
8. Shaqaalaha Dekeda (Port Worker)
Shaqaalaha dekadu wuxuu ka shaqeeyaa dekedaha waaweyn ama yaryar ee lagu dajiyo maraakiibta. Shaqadiisu waa rarista, dajinta, iyo hubinta badeecadaha laga dejiyo ama la saarayo maraakiibta. Waxay si dhow ula shaqeeyaan kastamka iyo shirkadaha ganacsiga.
9. Quusaha Badda (Sea Diver)
Quuasaha badda waa qof badda hoosteeda ka shaqeeya si uu uqabto hawlo kala duwan, sida dayactirka marakiibta hoostooda, baaritaanka qalabka badda hoosteeda, iyo xitaa kaluumaysi lagu ugaarsanayo faramugada iyo noolaha kale ee badda hoosteeda ku nool. Shaqadan waxay u baahantahay xirfad, qalab gaar ah, iyo tababar xooggan.
10. Hagaha Maraakiibta (Marine Pilot)
Marine pilot-ka waa khabiir yaqaan marinka iyo jawiga xeebaha gaar ahaan meelaha ay adag tahay in markabku si toos ah u galo sida dekadaha. Wuxuu soo fuulaa markabka waqtiga uu dekada kusoo xiranayo ama uu ka baxayo wuxuuna ka caawiya inuu si nabad leh ku soo galo ama uga baxo dekedda. Shaqadiisu intaas bay ku egtahay. Intaas marka uu fuliyo kadib wuu kadegaa markabka, waxaana la wareega shaqaalihii horay u waday.
11. Qandaraasle Badeed (Offshore Contractor)
Shaqadani waxay la xiriirtaa saliidda iyo gaaska laga baaro badda hoosteeda. Qandaraaslayaashu waxay ku shaqeeyaan qalab culus, waxayna fuliyaan hawlo halis badan sida qodista ceelasha, rakibidda tuubooyinka, iyo kormeerka nidaamyada korontada iyo shidaalka.
12. Barafasoor Badda (Marine Studies Professor)
Macallimiinta ama barayaashan waxay dhigaan culuumta badda sida cilmiga kalluumaysiga, ilaalinta deegaanka badda, iyo injineeriyadda maraakiibta. Waxay ka shaqeeyaan jaamacado, cilmi-baaris, iyo mashruucyo wacyigelin bulsho.
13. Shaqaalaha Warshada Kaluunka (Fish Processor)
Shaqadani waxay la xiriirtaa farsamaynta kalluunka – nadiifinta, jaridda, qaboojin, iyo baakadeeynta. Waxaa laga helaa warshadaha kalluunka lagu habeeyo si loogu iibgeeyo.
14. Shaqaale Dalxiis Badeed (Marine Tourism Worker)
Kuwani waa dadka ka shaqeeya safarrada doomaha dalxiiska, dabaasha, iyo adeegyada dalxiis ee xeebaha. Waxaa ka mid noqon kara naakhudeyaasha doomaha yaryar, hagayaasha dalxiisayaasha, ama dadka kireeya qalabka lagu raaxeysto xeebaha sida surf boards ama snorkels.
15. Ilaaliyaha deegaanka badda (Marine Conservationist)
Shaqsiyaadkan waxay ka shaqeeyaan ilaalinta deegaanka badda iyo wacyigelinta bulshada si looga hortago wasakheynta, kalluumaysiga xad-dhaafka ah, iyo burburka deegaanka. Waxay ka mid yihiin hay’adaha deegaanka iyo mashruucyada horumarinta waara.
16. Sahamiye Badeed (Marine Surveyor)
Marine surveyor-ku waa qof qiimeeya xaaladda maraakiibta ama badda hoosteeda si loo ogaado haddii ay u qalanto in laga shaqeeyo ama in la hagaajiyo. Waxay la shaqeeyaan shirkadaha hubiya tayada iyo nabadgalyada gaadiidka badda.
17. Qareenka Arrimaha Badda (Maritime Lawyer)
Qareenkan wuxuu takhasus ku leeyahay sharciyada badda sida heshiisyada maraakiibta, murannada ganacsi ee badda, iyo xeerarka badaha caalamiga ah. Waa shaqo muhiim ah marka laga hadlayo ganacsiga iyo xuduudaha biyaha.
18. Kormeeraha Amniga Badda (Maritime Safety Inspector)
Kormeerahan wuxuu hubiyaa in markabka ama dekedda ay buuxiyaan shuruudaha badbaadada sida qalabka badbaadada, shatiyada shaqaalaha, iyo nadaafadda guud. Waa shaqo muhiim u ah yaraynta khataraha iyo musiibooyinka badda.
19. Injineerka Badda (Marine Engineer)
Injineerka badda waa qofka naqshadeeya, dhisa ama hagaajiya maraakiibta iyo qalabka kale ee biyaha isticmaala sida matoorada doonta, nidaamyada tamarta, iyo mashiinnada badda hoosteeda ka shaqeeya. Waxay si dhow ula shaqeeyaan nakhudiyaasha iyo farsamayaqaannada maraakiibta.
20. Naqshadeeyaha Maraakiibta (Naval Architect)
Waa khabiir farsamo oo naqshadeeya, horumariya, kormeera, kana shaqeeya samaynta maraakiibta iyo doomaha – laga bilaabo markab weyn oo xamuul qaada ilaa doomaha yaryar ee dalxiiska, iyo waliba qalabka kale ee badda sida submarines (doomaha bada hoosteeda mara) iyo rigs (dhismaha badda shidaal looga qodo).
21. Wakiilka Maraakiibta (Shipping Broker) waa qof dhex-dhexaadiya oo isku xira milkiilayaasha maraakiibta iyo dadka ama shirkadaha doonaya in ay alaab ama badeecooyin u diraan ama uga soo dajiyaan meel kale. Wakiilka maraakiibtu wuxuu gacan ka geystaa helidda markab ku habboon nooca xamuulka la rabo, wuxuuna ka wada xaajoodaa qandaraasyada, qiimaha kirada markabka, iyo shuruudaha gaadiidka.
Waxaa jira laba nooc oo waaweyn oo wakiillo ah: Charter Broker, oo ka shaqeeya kiraynta markabka oo dhan, iyo Sale and Purchase Broker, oo ka shaqeeya iibka iyo gadista maraakiibta. Si aad u noqoto Wakiilka Maraakiibta (Shipping Broker), waxaa muhiim ah inaad faham buuxa ka leedahay suuqa gaadiidka badda, sharciga badda, iyo isgaarsiinta ganacsi, sidoo kalena aad leedahay xirfado gorgortan iyo xisaab. Inkastoo aysan qasab ahayn in aad leedahay shahaado jaamacadeed, shahaadooyin la xiriira ganacsiga badda, xamuulka, ama International Trade waxay kaa caawinayaan in aad shaqo hesho ama aad kaligaa u ganacsato.
22. Shidaal Qodista Badda (Offshore Oil Driller)
Shidaal qodaha badda waa shaqaale ka shaqeeya barnaamijyada shidaal-qodista ee ka dhaca badda, gaar ahaan meelaha laga qodo saliidda iyo gaaska dabiiciga ah ee ku jira gunta badda. Shaqadiisu waa inuu gacanta ku hayo qalabka qodista, kormeero habka qodista, oo hubiyo in nidaamka shaqadu uu si hufan u socdo. Waa shaqo u baahan tababar gaar ah oo dhanka farsamada iyo badbaadada ah, waxaana badanaa lagu qabtaa goobaha shidaal-qodista ee loo yaqaan oil rigs ama platforms kuwaas oo ku yaal meelaha badda fog. Shaqadani waxay leedahay khatar, laakiin sidoo kale mushahar fiican, iyadoo badanaa laga shaqeeyo dhowr toddobaad kadibna la helo fasax dheer.
Si aad u qabato shaqadaan waxaad u baahan tahay ugu yaraan waxbarasho dugsi sare iyo tababaro gaar ah oo dhinaca badbaadada iyo farsamada sida BOSIET iyo HUET. Shaqadani waxay u baahan tahay caafimaad wanaagsan, xirfado farsamo, iyo fahamka qalabka culus. Inta badan shaqaalaha waxay ka bilaabaan heerar hoose sida roustabout, kadibna kor ayay ugu kacaan marka ay helaan khibrad iyo shahaadooyin dheeraad ah.
23. Sarkaalka Korontada Maraakiibta (Electro-Technical Officer – ETO)
Sarkaalka korontada waa qofka mas’uulka ka ah dhammaan nidaamyada koronto, elektaroonig, iyo qalabka farsamada ee markabka. ETO-ga wuxuu si dhow ula shaqeeyaa injineerada markabka si uu u hubiyo in nidaamyada muhiimka ah sida matoorada korontada, qalabka isgaarsiinta, nidaamyada navigeshinka (hagida), iyo qalabka badbaadada ay si wanaagsan u shaqeynayaan.
24. Caymiska Badda (Marine Underwriter)
Shaqadan qofka qabta waa khabiir ka shaqeeya caymiska badda, gaar ahaan qiimeynta khatarta la xiriirta gaadiidka badda sida maraakiibta, xamuulka, iyo hantida la rarayo. Shaqadiisu waa inuu go’aamiyaa haddii shirkadda caymiska ay caymin karto badeeco ama markab, inta ay noqonayso lacagta caymiska (premium), iyo shuruudaha caymiska. Si uu u noqdo marine underwriter, qofku wuxuu u baahan yahay aqoon ku saabsan ganacsiga badda, caymiska, iyo qiimeynta khatarta, waxaana caadiyan laga rabaa shahaado la xiriirta caymis ama xisaabaadka.
25. Kormeeraha Maraakiibta (Ship Superintendent)
Kormeeraha maraakiibta waa qof kormeera oo mas’uul ka ah dayactirka, badbaadada, iyo howlgalka guud ee markab isagoo metelaya milkiilaha ama shirkadda leh markabka. Wuxuu hubiyaa in markabka uu waafaqsan yahay shuruucda badda, u diyaarsan yahay safarro, isla markaana uu si hufan u shaqeynayo. Shaqadiisa waxaa ka mid ah la socodka dayactirka, bixinta agabka loo baahan yahay, iyo kormeerka shaqaalaha farsamada. Si loo noqdo ship superintendent, waxaa loo baahan yahay khibrad hore oo ah injineer markab ama sarkaal deked, iyo faham fiican oo ku saabsan maamulka maraakiibta iyo sharciga badda.
maritimesomalia.org
